Cùng bé lớn lên – Điều chỉnh hành vi của trẻ – Phần 2

Làm thế nào để khuyến khích hành vi mới tốt hơn?

Một cách để khuyến khích các hành vi tốt là sử dụng một hệ thống thưởng phạt. Trẻ thực hiện hành vi xấu nhất quyết không được tha thứ và sẽ được thưởng nếu thực hiện hành vi tốt. Đây là nguyên tắc và sẽ trở thành kỹ năng trong suốt cuộc đời của trẻ. Hệ thống thưởng phạt có hiệu quả nhất đối với trẻ từ 2 tuổi trở lên. Để áp dụng, ban đầu có thể phải mất đến 2 tháng. Do đó, ba mẹ cần kiên trì và có thể ghi lại “nhật ký hành vi” của con để thấy được quá trình áp dụng và hiệu quả đạt được.

Chọn 1 tới 2 hành vi mà bạn muốn thay đổi ở trẻ (ví dụ như thói quen đi ngủ đúng giờ, thói quen đánh răng hoặc thói quen thu dọn đồ sau khi chơi,…). Lựa chọn kiểu phần thưởng phù hợp với con mình, ví dụ: kể thêm 1 câu chuyện trước giờ đi ngủ, lùi giờ ngủ sau nửa tiếng, món bim bim mà trẻ yêu thích, hoặc hệ thống tích điểm đối với trẻ lớn để đổi lấy một món đồ chơi đặc biệt hoặc 1 món tiền nhỏ cho dự định của con.

Giải thích hành vi mà ba mẹ muốn con thực hiện và phần thưởng nếu con thực hiện tốt. Chỉ yêu cầu hành vi đó 1 lần duy nhất. Nếu bé thực hiện theo yêu cầu của bạn, hãy thưởng cho bé. Ba mẹ có thể giúp đỡ nhưng đừng quá chi tiết vào quá trình cố gắng thực hiện hành vi của con, tuy nhiên, khi trẻ nhận thấy ba mẹ quan tâm đến những cố gắng của mình, bé sẽ có nhiều động lực thực hiện hơn. Những câu nhắc nhở như: “Giờ chơi sẽ kết thúc sau 5 phút nữa” là cần thiết khi bạn hướng trẻ vào một hành vi mới.

Hệ thống này giúp bạn tránh được sự đối kháng của trẻ. Tuy nhiên, nếu trẻ không muốn thực hiện theo yêu cầu của bạn, trẻ không nhất thiết sẽ bị phạt, đơn giản trẻ sẽ không nhận được phần thưởng cho mình.

Một số cách hay để thưởng cho trẻ

Bấm giờ (đối với trẻ chậm chạp)

Yêu cầu trẻ thực hiện nhiệm vụ. Bấm giờ. Nếu trẻ hoàn thành công việc trước khi hết giờ, trẻ sẽ nhận được phần thưởng. Tính toán khoảng thời gian phù hợp để trẻ hoàn thành công việc và cộng thêm 5 phút.

Trò chơi Hành vi tốt (khi hướng dẫn trẻ một hành vi mới)

Liệt kê 1 danh sách các hành vi tốt, giới thiệu cho con từng hành vi và ghi nhận bằng một ngôi sao mỗi khi bé thực hiện được một hành vi trong số đó. Sau khi bé đạt được một lượng sao nhất định (tùy theo độ tuổi), hãy thưởng cho bé.

Điểm xấu/ điểm tốt (đối với trẻ khó bảo và hoạt động nhiều)

Trong một khoảng thời gian ngắn (khoảng 1h), đánh dấu lên bảng mỗi lần bạn thấy con thực hiện một hành vi tốt. Ví dụ, nếu bạn thấy con tự chơi một cách yên tĩnh, giải quyết vấn đề mà không gây gổ, thu dọn đồ chơi hoặc tự đọc sách, bạn có thể đánh dấu lên bảng. Sau khi trẻ đạt được một số dấu nhất định, hãy thưởng cho trẻ. Bạn cũng có thể đánh dấu (khác màu) khi trẻ thực hiện một hành vi chưa tốt. Trong trường hợp này, chỉ thưởng cho trẻ nếu trẻ có nhiều điểm tốt hơn điểm xấu.

Khoảng thời gian yên tĩnh (áp dụng khi bạn đang làm bữa tối)

Yêu cầu trẻ cùng chơi với anh/ chị/em mình trong khoảng thời gian ngắn (30 phút). Kiểm tra trẻ thường xuyên (2 đến 5 phút,tùy độ tuổi) và thưởng hoặc ghi điểm cho trẻ khi trẻ tự chơi thân thiện với nhau sau mỗi lần kiểm tra. Tăng độ dài khoảng thời gian kiểm tra mỗi lần để nâng cao tính tự giác cho trẻ.

Tôi còn có thể làm gì khác nữa?

Lên một danh sách các nguyên tắc quan trọng và thống nhất với trẻ. Tránh tình trạng chống đối hoặc phản ứng tiêu cực từ trẻ. Khi bạn nghĩ trẻ phản ứng thái quá, hãy giải quyết tình huống một cách khéo léo, có thể lúc đó bạn không còn nhất quán với hệ thống thưởng phạt ban đầu. Do đó, bạn cần tránh thực hiện điều này thường xuyên để không gây bối rối cho trẻ.

Chấp nhận những tính cách cơ bản của trẻ, khi trẻ nhút nhát, nói nhiều hay hiếu động,… Tính cách cơ bản có thể thay đổi chút ít, nhưng không nhiều lắm. Cố gắng tránh những tình huống khiến bé trở nên cáu kỉnh, mệt mỏi hay buồn chán. Đừng phê bình trẻ trước mặt người khác. Hành vi của trẻ là xấu, không phải con bạn là đứa trẻ xấu. Thường xuyên khen ngợi khi trẻ xứng đánh điều đó. Đừng quên âu yếm bé con của bạn. Trẻ luôn muốn và cần sự quan tâm từ ba mẹ.

Xây dựng thói quen hàng ngày, từ những việc nhỏ nhất, đặc biệt vào giờ ăn và giờ ngủ. Cho phép trẻ được lựa chọn khi có thể. Ví dụ, bạn có thể hỏi: “Con thích mặc bộ đồ ngủ nào? Màu đỏ hay màu xanh?…”

Khi trẻ lớn dần, bé thích tham gia vào việc lập nên các nguyên tắc chung trong gia đình. Tránh tranh luận về các nguyên tắc khi trẻ thực hiện hành vi không tốt. Chọn thời điểm khác thích hợp hơn.

Tại sao tôi không nên đánh trẻ?

Một số ba mẹ thường đánh trẻ khi trẻ có hành vi không tốt. Hạn chế lớn nhất của biện pháp này là mặc dù  nó có thể khiến trẻ dừng ngay hành vi không tốt nhưng nó không dạy con bạn thay đổi hành vi của mình. Kỷ luật trẻ thực sự chỉ là dạy trẻ lựa chọn những hành vi tốt.